EPİSTEMOLOJİ

BİLGİNİN KAYNAĞI NEDİR ?

• Bilgi felsefesinin temel problemlerinden bir tanesi de "Bilginin Kaynağı Nedir?" sorusudur.
• Felsefe tarihi boyunca sürekli tartışılan bu konuya genel anlamda verilen iki cevap vardır. Bunlar: Bilginin kaynağının akıldan geldiğini söyleyenler  ve bilginin kaynağının deneyden geldiğini söyleyenlerdir.
• Bilginin kaynağının akıldan geldiğini söyleyenlere rasyonalistler, bilginin kaynağının deneyden geldiğini söyleyenlere ise ampiristler denmektedir.

       RASYONALİZM

•  Rasyonalizm, bilginin akıl ve onun bir işlevi olan düşünme gücü ile oluştuğunu benimseyen, doğru bilginin ölçütünü de duyular da değil akıl da bulan bir öğretidir. 
• Rasyonalizme göre insan aklı birtakım ilkeler ya da yetilerle donatılmıştır. Rasyonalizme göre evrendeki tüm bilgilere yalnızca akıl sayesinde ulaşabiliriz.

        AMPİRİZM

• Ampirizm, bilgimizin kaynağında yalnızca deneyin bulunduğunu söyleyen görüştür. Ampirizme göre insan zihni doğuştan boş bir levha gibidir. Bu boş levha daha sonradan insan yaşamında deney yoluyla dolacaktır.

Rasyonalizmin ve Ampirizmin Başlıca Temsilcileri

Rasyonalistler

Sokrates (M.Ö. 469 - 399 ) : 

          Sokrates'e göre ahlaki doğruların ve erdemlerin bilgisine ancak ahlaklı olarak ulaşabiliriz ve yine Sokrates'e göre bu bilgi doğuştandır  yani insan dünyaya bu bilgiyle gelir. Fakat insan bu dünyaya geldiğinde bunları unutmuştur. Bu yüzden bu bilgilerin hatırlanması ve bilinç düzeyine  çıkarılması  gerekir. Bunun için Sokrates maiotik Bilgi Felsefesi(doğurtma)  yöntemi kullanır.

                                Platon (M.Ö. 427 - 347) : 

    Platon'un bilgi felsefesi varlık görüşüne dayanır. Platon'a göre görünüşler dünyası ve idealar dünyası olmak üzere iki evren vardır. Gerçek bilgi ideaların bilgisidir. İdealar değişmez, gözle görülemez, duyularla algılanamaz olan varlıklardır. İdealar  ancak akıl yoluyla bilinebilir.

                                  Descartes (1596-1650):

           Bilginin kaynağında yalnızca aklın olduğunu ve insan zihninde doğuştan düşünceler bulunduğunu savunur. Ona göre gerçek bilgi açık ve seçik olan bilgidir ve biz bu bilgiye ancak akıl yoluyla ulaşabiliriz.

Ampiristler

John Locke (1632-1704):

        Ampirizmin en önemli temsilcilerinden birisidir. Locke‘a göre bütün bilgilerimizin ve düşüncelerimizin kaynağı deneylerdir. Ona göre doğuştan bilgiler yoktur ve insan zihni doğuştan boş bir levhadır (Tabula Rasa). Locke deneyi iç deney ve dış deney olmak üzere ikiye ayırır. Dış deney ile dış dünyadaki varlıkları duyularla deneriz. İç deney ile ise insan kendi zihninde ve ruhunda olup bitenlerin bilincine varır.

                           David Hume (1711-1776):

          İnsan zihninde önce duyumlama yoluyla oluşan "izlenimler" vardır. İzlenimlerden de düşünceler oluşur. İzlenimler, duyumlarla oluştuğu için canlı ve dinamik tasarımlardır. Düşünceler ise izlenimlere dayanır. İzlenimler, severken, nefret ederken algılanan canlı duyumlardır. Düşünceler ise bu canlı duyumların canlılığını kaybetmiş kopyalarıdır.

ÖZET

ØFelsefe tarihinde genel anlamda bilginin kaynağı konusunda bu iki görüş ağır basmaktadır. Her iki görüşte kendisini sağlam temellere dayandırmaya çalışmıştır. Her iki görüş düşünürleri de diğer görüşü eleştirmişlerdir.